Droom van een
43-jarige huisvader met gezin die verwikkeld is in een rouwproces over het
overlijden van een zoon.
De droom ging voor
zover hij zich kon herinneren als volgt:
Ik bevind mij ergens thuis
in mijn ouderlijke woning. (Mijn moeder leeft nog, mijn vader is al jaren overleden). Ik moet
daar onder de douche. De douche is niet op de plaats waar hij altijd is, maar
in een kast in de achterkamer. Tenminste zo komt het
mij voor. Het is een ongelofelijk gehannes daar in en bij die douche. ’t Is erg rommelig met water en alles er om heen.
Dan blijkt dat ik
gecastreerd ben. Mijn mannelijke lid is er af gesneden en daarom heb ik een
soort schaamtegevoel. Ik heb me om bepaalde medische redenen zelf laten
castreren. . . . .
(Nu komt er een
onduidelijk stuk dat ik niet na kan vertellen. . . . .)
Dan komt er een beeld
dat ik van mijn oudste zus een paar stukken ribcotelet af moet af moet snijden. Zij woont ergens
in Utrecht.
Ik plan dat zo, dat
ik dat doe als ik er met een goede vriend waarmee ik wel eens meerijd, langs
kom.
Ik ben met een scherp
slagersmes aan het snijden. Plakken. Ik snijd zo naar boven toe, maar dan
realiseer ik me dat ik niet verder moet snijden omdat ik dan bij bloedvaten en
dergelijke kom.
Uitleg:
Het verliezen van een is altijd een
castratie omdat je zowel via je mannelijke lid als via je zoon het leven
doorgeeft. Dat is nu afgesneden.
(De uitdrukkingen
‘oude heer en jonge heer’ zijn zinspelingen op dit thema.)
Deze droom draait om
de eeuwige thema’s van incest en castratie. De moderne dieptepsychologie is op
die thema’s gebouwd. De castratie-angsten en het Oedipus-complex waar Freud over
geschreven heeft en het tot het kernpunt van zijn psychologie heeft gemaakt.
Maar Freud mag dan wel een geniaal
psychiater zijn geweest. Hij heeft het niet zelf bedacht. Hij heeft slechts
dingen gerangschikt en geïnterpreteerd, maar durfde niet naar de absolute
diepten van de ziel af te dalen. Jung deed dat echter
wel, en daarom is hij ook enige tijd geestesziek/psychotisch geweest. En
doordat hij (Jung) dat kon laten gebeuren is hij
later tot ongekende hoogten gestegen. Freud, daarentegen , kijk maar eens naar zijn kop, werd een saggerijnige humeurige oude man.
Het Oedipus-complex is vernoemd naar de oude Griekse mythe van
koning Oedipus die in zijn onwetendheid zijn vader
vermoordde en zijn moeder huwde. Zo hebben volgens Freud
alle jongetjes een onbewuste sexuele hang naar hun
moeder (incest) en vrezen de toorn van hun vader (castratie-angst).
Deze droom lijkt hier
echter weinig mee te maken te hebben. Maar als je
dieper op dit soort gegevens in gaat en ook de mythen gaat interpreteren (zoals
Jung deed) merk je dat bijna overal incest en
castratie voorkomt. Niet alleen in de mythen, maar ook in de
onbewuste lagen van de ziel van de moderne mens van de 20-ste eeuw.
Deze drama’s die via
de droom omhoog komen dienen
een modern doel. Namelijk geestelijke heling en aanpassing aan veranderde
omstandigheden. Via het terugvallen (regressie heet dat) weer contact krijgen
met de oerprogramma’s van ons bestaan en daarna weer verder kunnen.
Deze droom is een
deel van het rouwproces.
Soms is hierover een psychotherapeutische behandeling noodzakelijk en
dient z’on droom als raamwerk gebruikt te worden.
De man bevindt zich
in zijn ouderlijke woning waar momenteel alleen nog zijn moeder woont. De
woning in haar algemeenheid is het symbool van het lichaam, het huis waar de
ziel in woont. In dit geval is het de moederlijke woning. Hij keert symbolisch
weer terug naar vroeger (regressie) in de moederlijke woning, in het lichaam
van zijn moeder. Dat noemen we al eeuwen incest. De bedoeling van incest was
altijd: zichzelf weer verwekken bij de moeder, zodat je eeuwig blijft leven.
(De mythologische variant op het hedendaagse klonen of invriezen.) Incest was
een teken van voornaamheid, een Goddelijk en Koninklijk voorrecht dat voor de
gewone man verboden was. Een taboe.
De man gaat in zijn
moederlijke woning onder de douche die in een kast in de achterkamer staat. Het
water lijkt mij hier het symbool van het leven. We worden allemaal in het
moederlijke vocht (vruchtwater/baarmoeder) verwekt en daaruit geboren. Dat dit
water uit de hoge douchesproeier komt geeft aan dat er ook een geestelijk /
mannelijk aspect aan verbonden is. De lucht is het geestelijk/mannelijke
bevruchtende aspect.
De regressie naar
vroeger is nodig omdat de man in de war en van de kaart was door het overlijden
van zijn zoon. Daarna moet er progressie komen. Het
schema van één stap naar achteren en daarna twee naar voren. Vooruitgang is
altijd bewustwording.
De vrijwilligheid van
de castratie, hij had het namelijk laten doen om medische redenen, is een
vingerwijzing naar het helende. Het lijkt een bewuste daad geweest te zijn in
plaats van iets dat hem afgedwongen is. Een vrijwillig offer om er iets groters en beters voor terug te krijgen. Dit is een
vingerwijzing naar de diepere zin van het lijden.
Een andere
mythologische variant in dit thema is het verhaal van Adam en Eva. Eva werd
geschapen uit een rib van Adam. Dit doet me denken aan de ribcotelet uit de droom. Ook dit verhaal van Adam en
Eva gaat over incest en castratie. De boom waar aan de appel groeide was een
moedersymbool. Het plukken van die appel was een symbolische daad van incest.
Adam echter werd verleid door Eva. Eva was geschapen uit de rib van Adam. Voor
die tijd was Adam man en vrouw tegelijk. Een hermafrodiet. Door een
bewustwordingsproces dat we individuatie noemen was Adam zich bewust geworden
van zijn eigen tegenstellingen en vond er een splitsing plaats. Et Dieu crea la femme (En
God schiep de vrouw). Met
tegenstellingen om gaan is altijd de grote kunst. De rib, dus Eva, is volgens bepaalde
dieptepsychologische uitleggingen hier een symbool van het geslachtsdeel van
Adam. We weten het allemaal, als een opgroeiend jongetje steeds vaker een stijve
krijgt gaat hij de vrouw ontdekken. In zijn bewustzijn ontstaat de vrouw en de
tegenstelling tot zichzelf. Tegelijkertijd ontstaan er allerlei taboes. De
mannelijke fantasie doet
alles met meisjes, maar in de werkelijkheid moet de man zich
inhouden. Dat noemen we beschaving. Maar we zien en horen bijna dagelijks dat
mannen uit minder beschaafde culturen of zogenaamde godsdiensten droom met
werkelijkheid verwisselen.
Kortom: Adam pleegde
incest. Hij overtrad een taboe. Hij werd zich daarvan bewust en er ontstond een
schuldgevoel. De zogenaamde erfzonde. Bewustwording, verantwoordelijkheids- en schuldgevoel gaan samen. Daarom,
zonder te willen discrimineren, moet ik toch constateren dat er in primitieve culturen weinig
persoonlijk verantwoordelijkheidsgevoel en schuldgevoel is.
Bewustwording,
verantwoordelijkheid en schuldgevoel vormen een zware last. (Het is in dit
verband ook mogelijk dat u zich op een of andere manier verantwoordelijk en/of
schuldig voelt over de dood van uw zoon.) Het schuldbesef wordt in de droom net
als in vele mythen gedelgd door een bewuste daad van boete en lijden door
zelfverminking met op de achtergrond de moeder (of het symbool daarvan zoals de
boom) van de held. Vaak is dat, net als in uw droom, zelfcastratie.
Graag zouden we de tijd terug willen zetten en opnieuw geboren willen worden
en alle fouten die we bewust en onbewust gemaakt hebt teniet willen doen. In
deze droom wordt geprobeerd via incest opnieuw geboren te worden door de rib (cotelet) van uw zuster (de rib van Adam waaruit Eva
geschapen is) weer terug te pakken. (Moeders en oudere zussen zijn in de
droomsymboliek verwisselbaar.)
Kennelijk dringt er
ook iets van dat incest-taboe door omdat er niet te
ver gesneden mag worden. Dat is een aanwijzing van cultuur en vergeestelijking
dat de geestelijke levensenergie zich op een geestelijk doel moet richten.
Bijvoorbeeld een maatschappelijk doel.
Is deze droom nou een
onzin verhaal? Neen het schets in de symbool-taal van het onbewuste een programma van
mogelijkheden gericht op de toekomst. Deze man moet verder ondanks het verlies
dat hij geleden heeft. Die andere instelling komt uit het onbewuste (waar alle
mogelijkheden aanwezig zijn) en moet door het bewustzijn toegelaten en
geïntegreerd worden.